Geneza nazwisk

Przypadkowo znalazłem Margharetę Jureczko z Dziewnowic, może Cie zainteresuje – pod 14.

• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 10 months temu przez kbochnia.

Najpopularniejsze nazwiska w Europie

https://jakubmarian.com/most-common-surnames-by-country-in-europe/

Z dużym samozaparciem przestudiowałem całą dyskusję (oklaski za wytrwałość 😉 ).
Oburącz podpisuję się pod tezą, że geneza nazwisk w wielu wypadkach nie jest tak oczywista, jak na pierwszy rzut oka się wydaje.
Kilka przykładów z mojego drzewa:
Kusch.
Pozornie bezdyskusyjnie niemieckie nazwisko. Jednak odnajdujemy wcześniejsze zapisy w formie: Kusz, Kuss, Kuis. Osobiście obstawiam słowiańskie (nie: polskie!), wg dzisiejszej pisowni Kuś zapisywane tak, jak skryba najlepiej potrafił.
Witzig.
Znowu typowo niemieckie nazwisko. Znowu pozornie. Wcześniejsze zapisy, czasami nawet występujące dla bezsprzecznie tej samej osoby: Vitczik, Witt, Witcyk, Vit, wskazują, że pierwotna forma nazwiska (Vit lub Wit) uzupełniona została o końcówkę -ik, -yk wskazującą, że mamy do czynienia z młodym Wit’em (Witczyk = młody Wit) plus niemiecki zapis tego tworu. Mimo wszystko obstawiam niemieckie korzenie nazwiska ;).
Mańka.
Brzmi jakże słowiańsko ;). Tyle, że jeszcze 100 lat temu zapis nazwiska był Mainka (zmiana przymusowa w Polsce). I nikt nie dojdzie dzisiaj, czy rdzeń nazwiska jest niemiecki, czy ewentualnie dwuznak „in” w nazwisku miał faktycznie oddawać głoskę „ń”.

Odniosę się też do niektórych wypowiedzi historycznych w wątku – przepraszam za odgrzewanie tych kotletów, ale muszą się sprzeciwić kilkakrotnie powtarzanym ahistorycznym stwierdzeniom (inna sprawa, że powtarzanymi za uznanymi „autorytetami”).
„Język staropolski” to określenie – bzdura.
O skończonym podziale języków zachodnio-słowiańskich na narodowe nawet najbardziej „staropolscy” naukowcy mówią dopiero na przełomie XV i XVI wieku, niektórzy nawet przesuwają go na połowę XVI wieku. (UWAGA: zatem wcześniej nie można mówić o języku polskim (czeskim, łużyckim, śląskim), jedynie o językach, dialektach zachodnio-słowiańskich!!!!) Za podstawowy czynnik różnicujący wskazuje się granice państwowe i osobne centra kulturotwórcze. Wszyscy bez wyjątku definiują język polski jako powstały na podstawie dialektów wielkopolskich, małopolskich i mazowieckich. Zatem: dialekty śląskie NIE weszły w skład języka polskiego, co nie jest niczym dziwnym, ponieważ od ponad 200 lat były już na zewnątrz Królestwa Polskiego, korzystały z innego centrum naukowo-kulturalnego (Praga, Drezno, Wrocław). Proces różnicowania dialektów śląskich od polskich został odwrócony w XIX wieku w górnośląskich księstwach cieszyńskim, opawskim i karniowskim, które w ramach monarchii habsburskiej zaczęły szerzej korzystać z kulturotwórczej roli Krakowa.
„Migracje >>polskiej<< ludności do Woźnik, Lubszy, Rept, etc”.
W księgach parafialnych ziem lublinieckich i tarnogórskich możemy czasami zaobserwować dopisek „z Polski” – przy ojcu lub matce chrzczonego dziecka. Nie ma takich dopisków – a przynajmniej ja takich nie znalazłem, jeśli rodzic pochodził z księstwa siewierskiego. Takich migracji było zdecydowanie najwięcej, co nie powinno dziwić – parafie księstwa siewierskiego przez wieki należały do dekanatu bytomskiego, były to sąsiednie wioski, w czasach reformacji katolicy np. z przygranicznej Lubszy korzystali z kościołów katolickich w księstwie siewierskim. Dopisków „z Polski” nie było, bo do 1795 r. księstwo siewierskie nie było częścią Polski. (Inna rzecz, że ludność księstwa siewierskiego została wcześnie spolonizowana, było nie było jego władcami byli biskupi krakowscy).
„Księgi parafialne w XVII i na początku XVIII wieku prowadzone były po łacinie z uzupełnieniami w języku polskim”. Proszę wskazać gdzie i kiedy w języku polskim występowała np. samogłoska zapisywana „y z dwoma kropkami”. To staroczeski zapis zachodniosłowiańskiej samogłoski (która dość wcześnie zaniknęła w polskim), typowej dla dialektów śląskich, którą po polsku dzisiaj zapisalibyśmy najbliżej jako „yi”. Staroczeski (nie mający nic wspólnego z dzisiejszym czeskim, który jest językiem odtworzonym na podstawie gwar ludowych około praskich) był językiem ojczystym np. Hanusza Dobrego, praktycznie przestał istnieć podczas wojny XXX-letniej, był najbliższy dialektom śląskim, co jest dosyć oczywiste, jeśli się pamięta o jego morawskich (Rzesza Morawska) korzeniach.

• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.
• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.
• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.
• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.
• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.
• Ta odpowiedź została zmodyfikowana 8 years, 4 months temu przez Jan Lubos.

Szanowny Panie !
Nazwy miejscowosci , nazwiska i imiona byly juz niejednokrotnie zarzewiem zacieklych sporow , takze na tym forum !
Moge sobie wyobrazic iz wielu Panskich klientow oczekuje w Panskiej pracy potwierdzenia wlasnego postrzegania swych przodkow .
Tak tez np. ktos, kto w swej mglistej pamieci zachowal postac przodka z dluga faja i podkreconymi a la Wilus wasami z niedowierzaniem i zgroza przyjmie fakt , ze ow Opa Adi zostal przez przykoscielnego skrybe zapisany jako Voitek ! I to zazwyczaj krzywymi kulfonami !
Bedac jednak w posiadaniu pruskiej Geburtsurkunde z satysfakcja odnotuje pieknie wykaligrafowane imie Adalbert …
Jednakze potomek kogos , kto w rodzinnych opowiesciach figuruje jako Dziad Wojciech ,patrzy na to samo z calkiem innej perspektywy .
Dlatego zgadzam sie z Panem iz w tlumaczeniu nalezy zachowac oryginlne brzmienie nazwisk i imion . Inaczej zaczyna sie ideologia …
Co do nazwisk to przychodzi mi na mysl szkolny kolega Neumann . Juz piecdziesiat lat temu jego nazwisko wymawiane bylo przez nauczycieli / OK , zazwyczaj z zabuzanskim rodowodem / na najbardziej nieprawdopodobne sposoby. Obawiam sie ze na dzisiejszym Gornym Slasku potomkowie tego kolegi dalej czytani sa jako Niuman a w najlepszym wypadku Nejman. O ile nie powrocili do spolszczonej przez faroza formy Nojman.
Nazwisko Giel bezsensownie czytane jest tak jak sie pisze , choc czytane ” z niemiecka ” potwierdza jedynie swa slowianska geneze !

re: Jan Lubos

„Język staropolski” to określenie – bzdura.

Rozumiem, że język starogermański o dolnoniemiecki to także bzdury.

Mańka.
Brzmi jakże słowiańsko ;). Tyle, że jeszcze 100 lat temu zapis nazwiska był Mainka (zmiana przymusowa w Polsce). I nikt nie dojdzie dzisiaj, czy rdzeń nazwiska jest niemiecki, czy ewentualnie dwuznak „in” w nazwisku miał faktycznie oddawać głoskę „ń”.

A ja jestem pewny, że Mańka.
Od Maria – Mania – Mańka
Rozumiem, że można pisać bzdury, bo papier jest cierpliwy, ale żeby takie nonsensy, to już gruuuuuba przesada.

„Migracje >>polskiej<< ludności

polskiej, jak najbardziej polskiej.

re: Jendrysek

Praktyka tłumaczenia dosłownego dokumentu historycznego jest poprawna z kilkoma zastrzeżeniami. I tak, jeżeli mamy do czynienia z dokumentem zawierającym nazwę ahistoryczną, ale używaną w krótkim okresie czasu, moim zdaniem należy w przypisie wskazać kiedy i przez kogo oraz w jakich okolicznościach została ona wprowadzona oraz wskazać poprawną historyczną nazwę używaną od wieków. Np. jeżeli w dokumencie występuje nazwa Mechtal, to zasadne jest, aby w przypisie wskazać, że jest to nazwa urzędowa odgórnie wprowadzona przez narodowo-socjalistyczne, tj. hitlerowskie Niemcy czyli III Rzeszę w 1936 roku i obowiązująca do 1945 roku, a historyczna nazwa to polska nazwa Miechowice, używana od wieków. Podobnie jest ze wskazanym Stalinogrodem. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w przypisie wskazać polską pisownię imion i nazwisk, jeżeli są one współcześnie używane i ich brzmienie nie budzi wątpliwości, że są one polskiego pochodzenia.

„Z nazwiskami jest pewien problem, bo często trudno ustalić formę jaką posługiwały się osoby wspomniane w akcie, więc wydaje mi się, że zostawienie oryginalnej pisowni nazwisk jest najbezpieczniejszym rozwiązaniem.”

To prawda.

Nie, to nie jest prawda. Jak wielokrotnie pisałem na tym forum wcześniej, niemieccy skrybowie, niezależnie od czy byli duchownymi, czy urzędnikami, kaleczyli polsko brzmiące nazwiska zapisując je niejednokrotnie na kilka lub kilkanaście sposobów.
O tym jaka jest poprawna pisownia danego nazwiska pomocna może być jego współczesna pisownia. Należy jednak zachować pewną ostrożność w jej użyciu, gdyż zdarzają się sytuacje, że po wiekach obcego panowania oraz zróżnicowanego zapisywania nazwiska przez nie-polskich skrybów, ich współczesne brzmienie odbiega od pierwowzoru. W tym przypadku – moim zdaniem – należałoby w przypisie wskazać etymologię nazwiska oraz jej współczesną pisownię albo pisownię pierwotną, stosowaną przed czasami pruskimi. Np. Dalibóg – Dolibok, Nalewajka – Nolywayka – Nolewajka, Kierzniak/ Kierzniok – Kirschniak/ Kirschniok – Kirszniok, itd.
Pomocne mogą być także przypiski w ASC o sprostowaniu brzmienia nazwisk w konsekwencji wydania przez niemieckie Sądy Obwodowe postanowień o ich zmianie. M. in. dotyczyło to mojego nazwiska, które Niemcy zapisywali czasami jako Pacyna. Ciekawostką jest to, że w/w postanowienia niemieckiego sądu i zmiana pisowni w ASC w niemieckich USC nastąpiła jeszcze przed przejęciem przyznanej Polsce części Śląska. I żeby nie było nieporozumień, piszę o wszczynanych przez zainteresowanych na wniosek postępowaniach sądowych, a nie o odgórnie ustanawianej pisowni przez urzędników niemieckich czy polskich. W tej ostatniej kwestii należy jednak przypomnieć o Konwencji Genewskiej i prostowaniu pisowni nazwisk w oparciu o nią zarówno przez niemiecką jak i polską stronę. Sytuacja w czasie II Wojny Światowej (wymuszone zmiany nazwisk) lub po hekatombie II Wojny Światowej w zajętej przez sowietów Polsce, to inny temat, dodam bardziej złożony.