Jan Kubański

 

 

„Nie tylko „Piekarnik” – niepospolita historia piekarskiej rodziny Kubańskich”

 

 

Na pierwszy rzut oka wydawałoby się, że historia rodziny Kubańskich jest podobna do wielu innych. Jednakże w burzliwych losach tej rodziny można dostrzec coś niezwykłego, oryginalnego, a zarazem prostego.
Protoplastą jest głowa rodu – Jan Kubański, urodzony w 1887 roku w Bytomiu, syn Józefa i Julii z domu Musialik. Po ukończeniu szkoły ludowej w Bytomiu, udał się na naukę do rzemiosła szynkarskiego. W wieku 22 lat został zaciągnięty do wojska. Po powrocie pracował w swoim zawodzie. Od najmłodszych lat był zagorzałym patriotą – w wieku 16 lat został członkiem towarzystwa gminnego „Sokół” w Bytomiu.
W roku 1917 wynajął gospodę tzw. Dom Narodowy „UL” (Uniwersytet Ludowy) w Bytomiu od Michała Wolskiego – aptekarza bytomskiego. Neorenesansowy budynek Michał Wolski zakupił z własnych funduszy. Był on jednym z najbardziej zasłużonych organizatorów życia kulturalnego polskiej ludności Bytomia. Dom ten przeznaczony był na rzecz organizacji, którymi sam kierował.
Michał Wolski był komendantem bytomskiego oddziału Towarzystwa „Sokół”, inicjatorem Zrzeszenia Śląskich Kół Śpiewaczych i polskiego amatorskiego teatru. Propagował również rozpowszechnianie polskiej książki i krzewił polską kulturę oraz folklor śląski poprzez wystawianie przez teatr amatorski sztuki. Jan Kubański był kontynuatorem tradycji Michała Wolskiego.
W Domu Narodowym „UL” po wynajęciu gospody przez Kubańskiego, wciąż odbywały się wszelkie zebrania konspiracyjne, zebrania tajne, teatr, przedstawienia polskie, za co Jan był szykanowany przez Niemców i kilkakrotnie osadzony w więzieniu. Jedyna gospoda polska w Bytomiu i okolicy była solą w oku dla Niemców.
Kubański brał czynny udział w I, II i III Powstaniu Śląskim. Zakupywał broń i przechowywał ją na potrzeby Powstania. Po wybuchu I powstania ówczesny Grenschutz (czyli Dywizja Ochrony Pogranicza) przeprowadził kilka rewizji w posiadłości „UL”, zabrano żywność, alkohol, zdemolowano meble.
Po Plebiscycie rodzina deklarowała się do przynależności polskiej, co spowodowało, że musieli opuścić Bytom, który pozostał niemiecki i przenieśli się do Szarleja na tereny przyłączone do Polski. Tam też, wraz ze swą żoną Anną z domu Pilch, z którą miał czworo dzieci – Arnolda, Kurta, Władysławę (urodzonych jeszcze w Bytomiu) oraz Margot (urodzoną w Szarleju), nabył gospodę i dom.
Ciekawostką jest, iż pierwszym właścicielem tej nieruchomości był Graf Hugo Henkel von Donnersmarck. Jan Kubański nabył tę nieruchomość od Moritza i Ernestyny Schulz. Gospoda ta mieści się obecnie w Piekarach Śląskich przy ulicy Wyszyńskiego 49 (dawniej Kamieńska później 3 Maja podczas wojny  Hermann Gering Strasse), gdzie obecnie znajduje się klub muzyczny „Piekarnik” a właścicielami są Marcin wnuk Władysławy Dudy, córki Jana Kubańskiego oraz jego żona Barbara Michalik. U Jana Kubańskiego znajdował się wyszynk w obecnym domu mieszkalnym, obok szynk (restauracja) i z tyłu sala teatralna (obecnie hurtownia materiałów budowlanych rodziny Duda).
Styl budynku zaliczany jest do eklektyzmu, sala powstała na przełomie XIX i XX wieku. Sama sala miała sporo elementów neoklasycystycznych. Na dzień obecny pozostały tylko rozety sufitowe i balkon.
Działalność patriotyczną i społeczną wpojoną z domu rodzinnego Jan Kubański przeniósł z Bytomia na swoje piekarsko-szarlejskie podwórko. Sam Kubański został również ławnikiem w Urzędzie Miasta Szarlej. Po otwarciu sali przez Jana Kubańskiego jeden z pierwszych koncertów dał chór „Halka”. Sala wypełniona była do ostatniego miejsca. Do gospody u Kubańskiego po ciężkiej pracy przychodzili górnicy razem z rodzinami na kufel piwa i dobrą zabawę. W latach 30-tych Jan Kubański działał w Komitecie Pomocy Młodzieży Akademickiej przy Gimnazjum Komunalnym w Szarleju. W 1933 roku odbył się Zlot Młodzieży S.M.P. (Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej)  żeńskiej i męskiej w Piekarach  Śląskich. W sali i ogrodzie pana Jana Kubańskiego przy ulicy 3-go maja 35 odbywały się również gry szachowe i przeróżne turnieje.
W skorowidzu Branż Województwa od 1922 – 1930 roku Kubański Jan widnieje jako restaurator. W 1925 roku ukazała się reklama Jana Kubańskiego: „Szanownym obywatelom i Towarzystwom polecam moją Restaurację z salą na wszelkie zabawy, wesela i uroczystości familijne. Wyborna kuchnia i dobrze pielęgnowane piwo. Jan Kubański, Szarlej, Kamieńska 36”. W 1928 roku odbyła się proklamacja pierwszego Króla Kurkowego został nim Jan Kubański wybrany przez „Kurkowe Bractwo Strzeleckie Szarlej – Wielkie Piekary”. Proklamacja Króla Kurkowego odbywała się w posiadłości Jana Kubańskiego. Jego żona Anna Kubańska z domu Pilch była jedną z założycielek „Matek Polek” w Szarleju.
W sali u Jana Kubańskiego odbywały się wszelakie imprezy. I tak na przykład:
– w 1922 roku w Szarlejskich Wiadomościach Parafialnych było ogłoszenie iż 21 stycznia 1922r. odbyła się 9 Kolenda w Towarzystwie Polek w Sali u Kubańskiego;
– 6 stycznia 1924r. w święto Trzech Króli o godz. 18.oo na Sali u Pana Kubańskiego odbyła się wspólna Kolenda, gdzie gościem honorowym był pan poseł Kałdonek oraz ksiądz Szulc. Swoimi występami uświetniły imprezę: Towarzystwo „Jaskółka” a także Towarzystwo „Wanda”. Wstęp na imprezę był wolny;
– Towarzystwo śpiewu „Harmonia” z Kamienia urządziła w Sali u pana Kubańskiego „Wieczór Moniuszki”. Wystąpili na scenie z jego słynną operą narodową „HALKA”. Połowa zysku przeznaczona została na cele budowy kościoła w Szarleju;
– Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej w I święto Wielkiej Nocy urządziło Koncert Wielkanocny w sali u Kubańskiego. Od firmy Sommerfeld zostało wypożyczone pianino co dodało uroku, przedsprzedaż biletów odbywała się u panów Klimka i Karmańskiego. Ciekawostką jest, że dla bezrobotnych wejściówka była za okazaniem legitymacji;
– 5 listopada 1933r. Towarzystwo śpiewu „Wanda” z Szarleja wystawili operetkę Stanisława Moniuszki „Loteria”;
– W 1932 roku odbyło się walne zgromadzenie członków Banku Ludowego w Szarleju, gdzie Prezesem Rady Nadzorczej był ks. Ledwoń;
– 5 maja 1938r. o godz. 18:00  na sali Kubańskiego w Piekarach Śląskich przy ul. 3-go maja 36 odbyło się 10-te Walne Zgromadzenie członków Banku Ludowego Spółdzielni z o.o. w Piekarach Śląskich gdzie prezesem Rady Nadzorczej był Bartłomiej Płonka;
– Bank Ludowy – Spółdzielnia z o.o. w Piekarach Śląskich członkiem i założycielem nowej spółdzielni był m.in. Kubański Jan;
– W 1933 roku Zjednoczenie Zawodowe Polskie – Filia Górników w Szarleju 30 kwietnia 33r. urządzili przedstawienie teatralne – sztukę „Hrabia Jan Tadeusz Klimczok” którą odegrało Towarzystwo gimnastyczne „Sokół” w Piekarach Śląskich;
– 3 grudnia 1933 roku Tow. Gimn. „Sokół” z Szarleja u druha (członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół) Kubańskiego urządziło Wieczór Kościuszkowski połączony z przedstawieniem „Kościuszko w Petersburgu”;
– 12 listopada 1933r.  SMP urządziło wielkie przedstawienie teatralne „Zagroda Sobkowa” – melodramat w pięciu aktach z muzyką J.N. Nowakowskiego;
– W 1933 roku odbyła się wspólna Kolenda w święto Matki Boskiej Gromnicznej w lokalu Kubańskiego dla następujących Towarzystw: Związek Powstańców Śląskich, Towarzystwo Polek, Narodowo-Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy, Straż Pożarna oraz oddział młodzieży przy Związku Powstańców Śląskich, Młodej Polski;
– 12 lutego 1933 roku o godz.17:00 odbyła się uroczysta Akademia, wstęp dla bezrobotnych był bezpłatny, zasilenie funduszu Szkolnictwa Polskiego zagranicą, organizatorem był naczelnik gminy – Płonka;
– Towarzystwo śpiewu „Wanda” w Piekarach Śląskich z okazji swego 15-lecia 3 listopada 1935 roku w Sali u Kubańskiego odegrało „Karnawał w Warszawie” – operetkę w 4 aktach;
– 10 marca 1935 roku członkowie Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży miasta Szarlej w sali u Kubańskiego odegrali przedstawienie teatralne „UKRZYŻUJ GO” – Misterium religijne w 3 aktach z prologiem.
W czasie wkroczenia wojsk niemieckich do Szarleja we wrześniu 1939 roku odebrano rodzinie Kubańskich restaurację gdzie od tej pory zaczęli bawić się Niemcy, natomiast salę zamieniono na tymczasowy obóz dla pracowników przymusowych, jeńców wojennych być może dla pracujących na KWK „Andaluzja” pod obóz KL „Auschwitz”
Jan Kubański pracował jako dozorca nocny w Będzinie, jego córki również pracowały w Będzinie.
Po wejściu sowietów w styczniu 1945 roku zabrano restaurację i salę na magazyny.
Jan Paweł Kubański zmarł 9 czerwca 1947 roku. A jego mogiła spoczywa na szarlejskim cmentarzu.
W 1992 roku odzyskano całość posiadłości Jana Kubańskiego, lecz restauracja nie przypominała już dawnej świetności. W sali zniszczono scenę, garderobę, zamurowano okna, zniszczony został parkiet. W 1997 roku pomieszczenia zostały wynajęte na hurtownię paczek dla Firmy Bajer.
W 2000 roku salę przejął syn Andrzej Duda na magazyn materiałów budowlanych, prowadzony jest do dnia dzisiejszego. Pomiędzy rokiem 1998, a 2006 pub  „Od zmierzchu do świtu” przejmuje Marek Duda. 3 marca 2006 roku przejmuje oficjalnie  Klub Muzyczny ”Piekarnik” wnuk Marcin Michalik wraz z żoną Barbarą. Podczas otwarcia „Piekarnika” pierwszy koncert w nim daje zespół „DZIOŁO”, a w późniejszym okresie zagrały takie zespoły jak „DUBSKA”, „TABU”, „LION WIBRATION”, „JAFIA NAMUEL”, „FIRE IN THE HOLE”.
Klub Muzyczny „Piekarnik” działa z wielkim rozmachem, pragnie zachęcić młodzież jak również pozostałych mieszkańców Piekar Śląskich oraz mieszkańców ościennych miast, jak również przekonać, iż każda muzyka jest symfonią dla ucha, a przy okazji czas do rozmów i spotkań towarzyskich. Należy tutaj wspomnieć iż klub jest częścią piekarskiej historii, o której należy o niej pamiętać i kultywować tradycje naszych przodków.

Opracował:

Leon Wostal
Silius Radicum – Górnośląskie Towarzystwo Genealogiczne

 

GENEALOGIA JANA PAWŁA KUBAŃSKIEGO

Nazwisko pochodzi niewątpliwie od imienia Jakub. Imię to notowane w Polsce jest od XII wieku (pochodzenia hebrajskiego Jaaqob ‘niech Bóg strzeże’). Zatem protoplastą Rodu był jakiś bliżej nieznany Jakub. W Polsce na początku XXI wieku było ok 429 osób z tym nazwiskiem ( to stosunkowo mało). Ród Jana pochodził od potomków osoby o imieniu Kuba, którym do imienia dodano przydomek Kubański, który z czasem przerodził się w nazwisko. Podobnie było z innymi nazwiskami o takim członie: Kubasik, Kubasiński, Jakubczyk itp.