Etymologia i pochodzenie nazwiska Jureczko

Jureczko – Nazwisko pochodzi od jednej ze zdrobniałych form imienia Jerzy. Samo imię jest pochodzenia łacińskiego, od słowa georgius (rolnik) lub późnogreckiego geórgós o tym samym znaczeniu. Imię to, w innych formach bardzo popularne w basenie Morza Śródziemnego, w Polsce jest znane dopiero od XIII wieku jako: Georgius, Georius, Gerzy, Gierzyk, Hirzyk, Irzyk, Jeorgius, Jeorius, Jerzy, Jerzyk, Jirko, Jirzyk, Jorg, Jura, Jurak, Jurek, Jurg, Jurga, Jurko, Juryj, Juryjasz, Jurzyk. Forma Jerzy utrwaliła się prawdopodobnie w XV w. Imię to było popularne w całej Polsce, szczególnie na ziemiach wschodnich, gdzie pod wpływem prawosławia kult św. Jerzego był bardzo silny.

Niewątpliwie protoplastą rodów Jureczko był człowiek, a najprawdopodobniej ludzie, którzy nosili imię Jura,Jurek,Jurko,Juryj?. Syn Jury zdrobniale mógł być nazywany Jureczko. Imiona wcześniej wymienione dały zresztą początek wielu innym nazwiskom. I tak jak wiele jest nazwisk zaczynających się na „Jur” tak wielu mogło być owych „ojców” nazwiska Jureczko. Śledząc jednak występowanie owego nazwiska na terenie Polski i innych krajów, biorąc pod uwagę ilość osób dziś występujących pod tym nazwiskiem, stwierdzić można, że owych protoplastów mogo wcale nie być tak dużo. Na początku lat 90-tych XX wieku wg Słownika prof.Rymuta państwo polskie zamieszkiwało 1511 osób z nazwiskiem Jureczko, z czego 881 ówczesne woj. Katowickie, 125 – woj. Częstochowskie i 111 woj. Opolskie. Dla osób zajmujących się genealogią liczby te wcale nie są tak olbrzymie. Ale trzeba jeszcze dodać inne nazwiska pochodne, które jednak i tak znacząco nie zmieniają owej statystyki.

Rodziny Jureczko, które dziś zamieszkują Polskę swoje początki mają zasadniczo w dwóch „gniazdach”. Pierwsze to Śląsk, drugie to Zakarpacie (dziś Ukraina).To drugie gniazdo, może kompletnie nie być związane z pierwszym, ale należy wziąć pod uwagę przyrostek „-ko”, który przypisywany jest wielokrotnie nazwiskom pochodzenia białoruskiego i ukraińskiego. W Polsce nazwiska pochodzące od imienia „Jerzy” przybierały raczej formy: Jureczek, Jurecki, Jurczyk, Jurczyński itd. Jednak Śląsk może być wyjątkiem, dlatego że nielicznie, ale występują tutaj nazwiska kończące się przyrostkiem „-ko” np. Maćko, Stanko(ludowo Maciek – Maćko, Jurek – Jurko – Jureczko, Janek – Janko – Janeczko). Wg „Słownika nazwisk Śląskich” Stanisława Rosponda nazwiska te mogą być”(o ile nie są właśnie wpływem wschodniosłowiańskiej antroponimii), przyjęte pod wpływem łacińskiego – o(Cycero,-onis”).

Śląsk od wieków był miejscem migracji wielu grup narodowościowych. Oprócz osadników z zachodu bardzo licznie napływała tu ludność od strony Moraw, w tym mające wschodnie korzenie grupy tzw. górali karpackich. Nie przypadkowy jest fakt że wiele nazwisk występujących na Śląsku ma swoje odpowiedniki wzdłuż całych Karpat.

Nad pochodzeniem nazwiska można by się było rozpisywać w nieskończoność, a i tak jedynym pewnikiem co do przynależności etnicznej przodków byłoby zrobienie badań DNA. W przypadku nazwiska można właściwie po analizie etymologicznej przypisać w przybliżeniu region z którego przypuszczalnie pochodziła ludność która utrwaliła taką, czy inna formę nazwiska. W przypadku nazwiska Jureczko można bezsprzecznie stwierdzić że jest ono typowe dla „antroponimii wschodniosłowiańskiej”.Biorąc pod uwagę różne formy nazwiska , to na dzień dzisiejszy osoby je noszące mieszkają wzdłuż całych Karpat. Forma imienia Jura, oraz końcówka -ko, mogą świadczyć o jednakowym wpływie na ostateczną formę nazwiska, ludności wywodzącej się z jednego plemienia. Gdyby brać pod uwagę rozmieszczenie nazwiska, można by było przypisać je Wołochom, ale sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana. Nazwiska które dziś znamy kształtowały się bardzo długo, na niektórych terenach nawet do XIX wieku. Pierwotnie wszystkie były formą przydomku, przezwiska. Na Śląsku z końcem XVI wieku większość ludzi już posługiwała się ukształtowaną formą nazwiska. Mimo to wiele razy dochodziło do zmiany nazwiska, lub do przejęcia np. nazwiska żony, pochodzącej z bardziej znaczącej rodziny. W ten sposób linia ojcowska której przypisywane jest nazwisko zostawała naruszona.

Wracając do nazwiska „Jureczko”, pierwsze jego pojawienie się w źródłach polskich w 1567r. W miejscowości Gamów komplikuję trochę sprawę pochodzenia. Jak do tej pory nie dotarłem do jakiegokolwiek innego dokumentu w którym pojawia się w pełni utrwalona forma nazwiska Jureczko z tego okresu. Szukając Wołoskich korzeni miałem nadzieje na dotarcie do dokumentów z terenów które niewątpliwie wskazywałyby na powiązanie nazwiska z tym ludem (Nigdy w efekcie go nie znalazłem).

Niestety dokumenty jeśli nawet się zachowały to dotarcie do nich nie jest proste. Informacje o pierwszym pojawieniu się danego nazwiska w Polsce są proste do ustalenia dzięki pracy prof. Rymuta, ale o ile mi wiadomo nie ma takich opracowań na np. na Słowacji, Ukrainie, czy Węgrzech. Mimo to, informacje ze źródeł polskich oraz częściowo z innych krajów pozwalają zgodzić się co do niektórych wniosków. Aby wszystko miało przysłowiowe „ręce i nogi” problem należy przeanalizować chronologicznie, a więc zaczynając od owego roku 1567.

Janek Juretschko – urodził się zapewne przed rokiem 1547, a może dużo wcześniej. Wpis z jego osobą pochodzi z Urbarzy dóbr zamkowych opolsko-raciborskich. Zapis nazwiska dokonany został niewątpliwie przez osobę niemieckojęzyczną, zresztą informacje dotyczące powinności przy jego osobie także zapisane są po niemiecku. Dziś w Niemczech nadal żyją osoby z taką formą nazwiska, ale jest ich bardzo mało i są to rodziny emigrantów. Na ziemi Raciborskiej Jureczko żyją do dnia dzisiejszego, ale w miejscowości Gamów nie ma ich od wieków. Czy ziemia Raciborska miała jakieś kontakty ze wschodem? Tak i to ogromne. Otóż od Wrocławia, przez Opole -Kożle- Racibórz-Cieszyn-przełęcz Jabłonkowską, ca następnie Czechy, Słowację ciągnął się prastary szlak handlowy na Ukrainę i Węgry. Poza tym w 1532 roku księstwa opolskie i raciborskie Ferdynand I oddał królowej Węgier Izabeli Zapolya w zamian za Siedmiogród. Napływ ludności od strony Moraw ciągnącej od Ukrainy i Węgier był w tym czasie bardzo duży. Jeśli chodzi o Wołochów to ich ekspansja na Śląsk zakończyła się praktycznie właśnie w XVI wieku. Trzeba pamiętać także że te grupy Wołochów które dotarły tutaj w ostatniej fali migracji były już mocno zasymilowane z ludami, z którymi mieli styczność podczas swej długotrwałej wędrówki. Prawdopodobnie w wielu przypadkach już dawno zatracili swoją odrębność.

W XVI wieku ciężko szukać nazwiska Jureczko w innych dokumentach, są za to formy zbliżone, jeszcze w pełni nie wykształcone. I tak w urbarzu cieszyńskim z 1577 roku W wołoskiej osadzie Tisownice Velka (Cisownica) jest czterech gospodarzy o nazwisku Jurečkův. Są to Urban, Vitek, Matěj i Macek.

W roku 1621 w tej miejscowości takiego nazwiska już brak (jest za to Jurczysko). Forma podobna pojawia się też w Urbarzach Gliwickich w roku 1596 w miejscowości Zernicz (Żernica) na 24 gosp. zamieszkuje Martin Jureczkuw ( ewidentnie wskazanie na to ze był potomkiem Jury) .Wcześniej w 1580 był tam Jan Khlimpko. Na tym kończą się wpisy XVI wieczne.

Sytuacja diametralnie zmienia się w wieku XVII. W roku 1629 w Urbarzach pszczyńskich zanotowano pięć miejscowości z nazwiskiem Jureczko. We wcześniejszym urbarium z 1593 nie było niżej wymienionych.

Rok 1629:

Sussetz(Suszec) – Jonegk Juretzko (także pisany Jureczko) zagrodnik na 24 gospodarstwie,

Lunctaw(Łąka) – Urban Jurezko (pisany także Jureczko) wolny kmieć ( Urban był już właściwie skreślony w ok. 1630 a na jego miejscu wpisano Jurka Jureczko – prawdopodobnie syna

Studzienitz(Studzienice) – Woytegk Jureczko, wójt,

Zgoin(Zgoń) – Kuba Jureczkow (potem Jureczko) wójt.

W Łące jeszcze w 1640 wymienia się Jureta Jureczko syna Urbana, potem brak już Jureczko, w Studzienicach poza Woytkiem Jureczko (do 1640) również nikt potem o takim nazwisku nie figuruje, z kolei w Zgoniu, a szczególnie w Suszcu (potem w Kryrach) Jureczko żyją do dnia dzisiejszego i nieprzerwanie wymieniani są w dokumentach.

Kolejnym dość wczesnym zapisem jest zapis dotyczący Baltazara Jureczko z roku 1656.

25.09.1656r. na ślubie Gregorius Kukla de Grodziec et Regina Mayburczanka de Raysko, świadkiem był Baltazar Jurecko de Raysko. Ów Baltazar z Rajska, pisany raz Jurecko, raz Jureczko był jednym z uchodźców którzy schronili się u Pana Zborowskiego przed „Potopem” szwedzkim.

Od roku 1680 dokumentów z nazwiskiem Jureczko jest już dużo więcej, oprócz ziemi Raciborskiej i pszczyńskiej pojawiają się liczne wpisy z terenów Opolszczyzny, oraz rejonów wokół Ustronia i Jabłonkowa.

1683 – Andreas Jureczko (Legu Barkowskieg.Prusy),

1687 – Juretzko(Dyrektor szkoły w Zalesiu),

1689 – Juretzke(Słupice),

1685 – Andreas Jureczkuw (Bukowiec – w 1697 pisany już Jureczko),

1685 ,1695– Anna Jurečzkowa(Piasek)

1691 – Joannes Jureczko(Jaworzynka).

Z początkiem wieku XVIII nazwisko odnotowane jest oprócz wspomnianych miejscowości dodatkowo w Starych Tarnowicach pod Tarnowskimi G. gdzie w 1700 r. ochrzczony zostaje Thomas syn Jacoba Jureczko i Anny. Potomkowie Jacoba i Anny żyją do dnia dzisiejszego(m.in. w Tarnowskich Górach, Piekarach Sląskich, Radzionkowie, Solarni). Na początku XVIII wieku dość licznie nazwisko występuje na ziemi cieszyńskiej, niektórzy autorzy opracowań dotyczących tych terenów przypisują pochodzenie tego nazwiska, a także innych(Juraszko, Jurasko, Juraszków) od nazwiska Jurasz. Właściwie od roku 1700 można dość łatwo prześledzić rozprzestrzenianie się osób z poszczególnych rodzin Jureczko na terenie całego Śląska. Zastanawiający są tylko osadnicy z Ustronia. Thomas Jureczko, jeden z nich w 1722 roku, miał połowę gruntu siedlaczego, niestety nie wiadomo czy był osobą pochodzenia wołoskiego, czy też jednym z uciekinierów z terenów Górnego Śląska (także ziemi pszczyńskiej), którzy licznie wtedy w owe rejony napływali. Pojawiają się też w końcu dokumenty z nazwiskiem Jureczko na wschodzie, między rokiem 1680, a 1750 żył bazylianin ojciec Nikodem Jureczko (klasztor w Mielcach). Poszukując informacji o nazwisku Jureczko natrafimy na takie , które podają jakoby nazwisko to ok roku 1600 dotarło na tereny Śląskie, a między 1750 i 1770 Rusini Karpaccy, z tym nazwiskiem już kolonizowali Amerykę. W 1790 dotarli do Galicji.

Urbarium ze Spiszu z 1715 roku wymienia Horogosa Jureczko (Paulyán, Pavlyán, Szepesszentpál, Szepes, Pavľany, SK), oraz Joannesa Jurecska (Veszelye, Veszele, Vígvár, Nyitra, Veselé, SK), Andreasa Jurecska (Leszko, Liészkó, Korlátkő, Nyitra, Lieskové, SK). Analizując wszystkie źródła, oraz dzisiejsze rozmieszczenie nazwiska, tzw. gniazdo umiejscowić należałoby na granicy dzisiejszych Węgier, Słowacji i Ukrainy. W każdym z tych krajów jest mnóstwo osób z nazwiskiem Jureczko. Co prawda przez wieki przybrało one inna formę na Węgrzech jest to często Jurecsko, na Słowacji Jurečko, a na Zakarpaciu(Ukraina) Jureczko, ale pisane oczywiście ЮРЕЧКО. Najwięcej informacji o tych ludziach mamy z wieku XIX, kiedy to wielka emigracja do Ameryki przybrała na sile. Wiele osób o imionach Janos, Iwan, Josef, Wasyl a nazwisku Jureczko, znajduje się na listach pasażerskich statków odpływających do „Nowego Świata”. Poza Ślązakami (rodzina Jureczko z Jemielnicy), większość była z terenów Słowacji, Zakarpacia, Węgier, Galicji. Jedna rzecz ich łączyła, wszyscy jako narodowość wpisywali Rusnak. Rusini Karpaccy żyją w samym sercu Europy zamieszkując pomocne i południowe zbocza Karpat. Ich ojczyzna, zwana Rusią Karpacka, jest usytuowana na styku granic Ukrainy, Słowacji i Polski. Poza tymi krajami niewielka liczba Rusinów Karpackich mieszka też w Rumunii, na Węgrzech, w Jugosławii i w Czechach. W żadnym kraju Rusini Karpaccy nie maja administracyjnie wydzielonego terytorium. Co więc z Wołochami? Otóż ludność ta mieszała się Rusini zresztą wg wielu są potomkami m.in. Wołochów. Tak czy inaczej początków nazwiska Jureczko należy szukać właśnie na terenach zamieszkałych przez Rusinów Karpackich. Faktycznie wszędzie tam gdzie migrowali Rusnacy, tam pojawia się nazwisko Jureczko. Kiedyś rozmawiałem z Panem Marianem Jureczko z Warszawy, potomkiem Dymitra Jureczko pochodzącego z Ukrainy, ów Dymitr zajmował się robieniem dachów do cerkwi prawosławnych. Pan Marian twierdził że w czasie wojny spotkał swoje nazwisko nawet na terenach byłej Jugosławii, ale najwięcej osób z nazwiskiem Jureczko zamieszkiwało tereny Ukrainy Zakarpackiej. W czasie wojny po stronie rosyjskiej wśród poległych jest wiele osób z nazwiskiem Jureczko: Jureczko Serafin Wasiljewicz ur.1910r.(Ukraina) – śmierć w boju 30.07.1941r. Jureczko Wasilij Wasiljewicz ur.1917r.(Ukraina) – śmierć w boju. 07.1944 r. Jureczko Nikolaj Wasiljewicz ur.1922r.(Ukraina) – śmierć w boju. 07.1944r. Jureczko Anatolij Andrzejewicz ur.1925r.(Ukraina) – śmierć w boju. 05.07.1944 r. Jureczko Serafin Mironowicz ur.1911r.(Ukraina) – śmierć w boju 03.1945r. Jureczko Michail Kirillowicz ur.1911r.(Ukraina) – śmierć w boju. 08.07.1941r. Jureczko Michail Kirillowicz ur.1907r.(Ukraina) – śmierć w boju. 03.08.1941r.Jureczko Fiedot Terentiewicz ur.1897r.(Ukraina okręg nikolajewski – śmierć w boju. 03.08.1941r. Wszyscy zapisani w Księdze Pamięci Ukrainy) Po drugiej stronie ginęli Ślązacy o nazwisku Jureczko wcieleni do Wehrmachtu.

Wniosek jest jeden: tak jak w przypadku innych odimiennych nazwisk, każdy kto nosi nazwisko Jureczko musi niestety od początku sam przeprowadzić badania na temat swojego pochodzenia., gdyż jego daleki Przodek i mój może nigdy się nie spotkali….

 

Damian Jureczko