Urzędy stanu cywilnego
Ponad 418 tysięcy skanów z chorzowskich Urzędów Stanu Cywilnego.
W odpowiedzi na prośbę Archiwum Państwowego w Katowicach publikujemy na naszej stronie w zakładce „Metryki i indeksy” zdigitalizowane akta czterech dawnychurzędów stanu cywilnego z terenów obecnego Chorzowa: Królewskiej Huty I, Królewskiej Huty II, Chorzowa i Hajduk Wielkich.
Urzędy stanu cywilnego w Prusach, do których od 1742 r. należała większa część Śląska, zostały utworzone na mocy ustawy z 9 marca 1874 roku (Gesetz über die Beurkundung des Personenstandes und die Form der Eheschliessung). Wprowadziły one obowiązek cywilnej rejestracji zdarzeń dotyczących stanu cywilnego, czyli urodzeń, małżeństw i zgonów, zastępując rejestrację wyznaniową prowadzoną do tej pory przez urzędy parafialne czy gminy wyznaniowe. W rok później ustawa ta zastąpiona została ogónoniemiecką ustawą z 6 lutego 1875 roku.
Dzisiejszy Chorzów powstał z połączenia w latach trzydziestych XX wieku miasta Królewska Huta oraz dwóch gmin wiejskich – Chorzowa (obszar nazywany dziś Chorzowem Starym) i Wielkich Hajduk.
Królewska Huta (niem. Königshütte) rozwijała się od intensywnie wraz z postępującą industrializacją Górnego Śląska i w 1868 r. otrzymała prawa miejskie. Włączono wówczas w skład nowego miasta również okoliczne kolonie i wsie: Erdmannswille, Klimzowiec (niem. Klimsawiese, dawna część Dolnych Hajduk), Pniaki, Szarlociniec (niem. Charlottenhof). Na terenie Królewskiej Huty mieszkało w 1886 r. ponad 27 tys. mieszkańców. W związku z ciągle rosnącą liczbą mieszkańców, utworzono tam 1 stycznia 1898 roku drugi urząd stanu cywilnego, obejmujący północną część miasta Królewska Huta. Odtąd dotychczasowy urząd otrzymał numer I, a nowoutworzony numer II.
Chorzów (niem. Chorzow) stanowił gminę wiejską aż do 1934 r. W 1886 r. zamieszkiwało go nieco ponad 4300 mieszkańców.
Hajduki Wielkie to nazwa funkcjonująca od lat dwudziestych XX wieku po włączeniu tych terenów do Polski. Poprzednia nazwa to Bismarckhütte, funkcjonująca jednak również stosunkowo niedługo, mianowicie od 1903 r. po połączeniu dwóch gmin Dolnych i Górnych Hajduk (niem. Nieder/Ober Heiduk). Pierwotny urząd stanu cywilnego mieścił się w Hajdukach Górnych. W 1886 r. podlegało pod niego ponad 7000 mieszkańców. Pod urząd ten podlegał między innymi miejscowy szpital (Knappschaftslazarett), w którym przebywało, ale i umierało wielu hutników i górników z okolicznych zakładów.
Rok 1934 r. to rok połączenia kilku gmin w jedno nowe miasto Chorzów:
– miasta Królewska Huta (do niego przyłączono gminy wiejskie, ale w celu realizacji polityki polonizacyjnej zmieniono wywodzącą się od pruskiego króla nazwę na polskobrzmiącą nazwę Chorzów),
– gminy wiejskiej Chorzów wraz z Maciejkowicami (niem. Maczeikowitz),
– gminy wiejskiej Nowe Hajduki (niem. Neu Heiduk), utworzonej w 1880 r. z terenów należących do Górnych Hajduk.
W 1939 r. włączono do Chorzowa również większą część gminy Wielkie Hajduki, które przemianowano na Chorzów-Batory (wraz ze zmianą nazwy huty Bismarcka na hutę Batory).
Opublikowane zasoby czterech urzędów pokrywają zatem niemal całe współczesne miasto Chorzów, przy czym Maciejkowice należały do USC w Michałkowicach. Zasoby obejmują akty urodzenia, małżeństwa i zgonu, jak również allegaty i indeksy, począwszy od 1 października 1874 r. aż do końca 1910 roku (przy czym dla Królewskiej Huty II od 1898 roku). W maju 2021 r. umieściliśmy kolejne lata z Królewskiej Huty II (urodzenia do 1917, śluby i zgony do 1937), Chorzowa (urodzenia do 1917, śluby i zgony do 1935) oraz Wielkich Hajduk (urodzenia do 1917, śluby i zgony do 1937).
W październiku 2022 r. umieściliśmy kolejne lata z Królewskiej Huty I (śluby, zgony, allegaty do 1937).
Aby ułatwić Państwu poruszanie się po zasobach, przedstawiamy narzędzie, które umożliwi szybkie odnalezienie właściwego folderu w każdym z czterech chorzowskich urzędów:
………………………………………………………………………………………………………………………….
Auf Ersuchen des Staatsarchivs in Kattowitz veröffentlichen wir auf unserer Website unter der Registerkarte „Metrics und Indizes” (Metryki i indeksy) > Standesämter (Urzędy stanu cywilnego) digitalisierte Zivilstandsregister von vier ehemaligen Standesämtern auf dem Gebiet der heutigen Stadt Chorzów: Königshütte I ( Królewska Huta I), Königshütte II (Królewska Huta II), Chorzow (Chorzów) und Bismarckhütte (Hajduki Wielkie).
Die Standesämter in Preußen, zu dem seit 1742 der größte Teil Schlesiens gehörte, wurden durch das Gesetz über die Beurkundung des Personenstandes und die Form der Eheschließung vom 9. März 1874 geschaffen. Sie führten eine Pflicht zur Registrierung von Personenstandsereignissen ein, d. h. von Geburten, Eheschließungen und Todesfällen, und ersetzten damit die bisher von Pfarrämtern oder Religionsgemeinschaften vorgenommene religiöse Registrierung. Ein Jahr später wurde dieses Gesetz durch das gesamtdeutsche Gesetz vom 6. Februar 1875 ersetzt.
Die heutige Stadt Chorzów entstand in den 1930ern durch den Zusammenschluss der Stadt Królewska Huta mit zweien ländlichen Gemeinden – Chorzow (das Gebiet, das heute Chorzów Stary heißt) und Bismarckhütte (Hajduki Wielkie).
Die Königshütte hatte sich mit der fortschreitenden Industrialisierung Oberschlesiens intensiv entwickelt und erhielt 1868 das Stadtrecht. Die folgenden Kolonien und Dörfer wurden ebenfalls in die neue Stadt eingegliedert: Erdmannswille, Klimsawiese (Klimzowiec, ehemaliger Teil von Nieder Heiduk), Pniaki, Charlottenhof (Szarlociniec). 1886 lebten über 27.000 Menschen auf dem Gebiet der Königshütte. Aufgrund der ständig wachsenden Einwohnerzahl wurde dort 1. Januar 1898 ein zweites Standesamt für den Ort eingerichtet, das den nördlichen Teil der Stadt Königshütte umfasste. Seither führte das ehemalige Standesamt Königshütte die Nummer I und das neu geschaffene Standesamt die Nummer II.
Chorzow (Stary Chorzów) war bis 1934 eine ländliche Gemeinde. 1886 lebten in Chorzow etwas mehr als 4.300 Menschen.
Der Ort Bismarckhütte (ab dem Gebietsabtritt an Polen in den 1920ern Hajduki Wielkie genannt) existierte als solcher erst seit dem 1903 erfolgten Zusammenschluss der beiden Gemeinden Nieder und Ober Heiduk. Das ursprüngliche Standesamt befand sich in Ober Heiduk. Im Jahr 1886 umfasste der Ort mehr als 7.000 Einwohner. Unter anderem war das örtliche Krankenhaus (Knappschaftslazarett) im Ortsteil Neu Heiduk diesem Standesamt unterstellt, weshalb die Todesfälle vieler Hüttenarbeiter und Bergleute aus den umliegenden Orten dort registriert wurden.
Im Jahr 1934 wurden mehrere Gemeinden zu einer neuen Stadt Chorzów vereint:
– die Stadt Huta Królewska Huta (theoretisch wurden die Landgemeinden ihr angeschlossen, aber um die Polonisierungspolitik umzusetzen, wurde der sich auf den preußischen König beziehende Name in den polnischsprachigen Namen Chorzów geändert)
– die ländliche Gemeinde Chorzów zusammen mit Maciejkowice (deutsch: Maczeikowitz),
– die ländliche Gemeinde Nowe Hajduki (deutsch: Neu Heiduk), die 1880 auf dem zu Ober Heiduk gehörenden Gebiet gegründet wurde.
1939 wurde auch der größte Teil der Gemeinde Wielkie Hajduki in Chorzów eingemeindet. Dieser Stadtteil wurde infolgedessen auch in Chorzów-Batory umbenannt (damit einher ging die Namensänderung des Bismarck-Stahlwerks in Batory-Stahlwerk).
So decken die von Silius Radicum veröffentlichten Unterlagen der vier Standesämter fast die gesamte heutige Stadt Chorzów ab, mit der Ausnahme von Maczeikowitz, welches zu einem anderen Standesamt gehörte (Michalkowitz). Die Akten umfassen Geburts-, Heirats- und Sterbeurkunden sowie Aufgebotsregister und Indexe vom 1. Oktober 1874 bis Ende 1917 (Geburten) und 1937 (Heiraten und Sterbeurkunden) (für Königshütte II ab 1898).
Um die Navigation der Dropbox-Ordner zu erleichtern, stellen wir Ihnen Navigationshilfen für alle vier Standesämter zur Verfügung: